FEDERICO EZQUERRA

Federico Ezquerra naceu en Val de Gordejuela, Biscaia (País Vasco), o 10 de marzo de 1909. Fillo dunha familia vinda da Rioxa que se estableceu   definitivamente en Biscaia. Faleceu aos 76 anos en Sodupe, Biscaia (País Vasco), o 30 de xaneiro de 1986.

Aquel raparigo de faccións angulosas, como cortadas con machada, seco, vivo, puro nervio, que aínda que nacera na localidade de Gordejuela, pasou os seus primeiros anos en Zalla para logo con dez anos irse a Sodupe. Por iso era considerado natural da veciña localidade de Sodupe, onde viviría ata o seu falecemento.

En leste o seu pobo adoptivo o rapaz xogaba nun dos tres equipos de futbol que había, dos 13 aos 15 anos non faltaban torneos e competicións que organizaba o coadjutor da parroquia.

O seu equipo chamábase La Estrella e Federico xogaba de interior dereito e dianteiro centro, pero unha lesión de nocello obrigoulle a deixar o balón e coller a bicicleta para fortalecer ese nocello.

Para el a vida ciclista comezou con horrorosas discusións paterno filiais. O seu pai era inimigo irreconciliable do ciclismo.

Por aquel entón había unha lenda negra que alimentaba a crenza que os ciclistas terminaban os seus días en dispensarios e sanatorios antituberculosos, o tempo demostrou a falsidade desa lenda.

A primeira vez que Federico montou nunha bicicleta, caeu de bruzos ao rio cun traxe que acababa de estrear, eran as festas do pobo e colleulle prestada a bicicleta que usaba o seu pai para ir ao traballo. Era un armatoste vello e pesado, de freo contra pedal.

A cousa non se sabe como terminou, pero o caso é que menudearon as discusións pola bicicleta e nalgunhas ocasións mesmo houbo paus…

Pero Federico non se rendeu, aproveitou cantas ocasións brindoulle a ausencia do seu mentor, para pedalear rabiosamente polas proximidades de Sodupe. Tiña 15 anos cando participou o día de San Lorenzo nunha carreira no seu pobo. Tomaron parte só quince corredores e quedou segundo detrás do carboeiro.

O 29 de xuño, festividade de San Pedro na Cuadra, anunciábase a organización dunha carreira. Nin curto nin preguiceiro aí preséntase Federico disposto a levar os dez pesos de prata do primeiro premio. Pero o seu pai que se decata que non fora ao monte a por unha carga de herba como lle mandara, e que se foi a pedalear, hala vai para esperalo ao paso da carreira para darlle un estacazo, o dominio da bicicleta do seu fillo fíxolle escabullirse no compacto pelotón sen recibir o castigo paterno. Seguramente polo medo a que o seu pai o cazáse, o rapaz pedaleo con máis afan que ninguén para gañar a carreira e levar o premio.

Ao domingo seguinte repetición de San Pedro, volveu correr e gañar a pesar da calidade dos seus rivais: Cecilio Urresola, campión de neófitos, Cepeda e Txomin Uriagereka.

Esta carreira era nun circuíto duns 15 quilómetros aos que había que dar dúas voltas, 30 quilómetros con final costa arriba gañando ao sprint, o mozo xa apuntaba maneiras.

Ese mesmo ano e con só 15 anos participou no Campionato de Bizkaia, quedou cuarto de cen participantes.

Aos 17 anos federóuse e no Campionato de Biscaia de Neófitos clasificouse segundo, esta case vitoria, levántoulle o ánimo ao rapaz xa que o seu espírito tíñao un pouco quebrantado pola falta de vitorias.

Neste mesmo ano gañou unha serie de carreiras: Somorrostro, Aretxabaleta, Castro Urdiales, San Salvador do Val e na Rioxa  facendo equipo con Jesús Dermit e Romualdo Aguirre.

A carreira da Rioxa, era entre Haro e Logroño ida e volta, un total de 80 quilómetros, gañándoa nun sprint preto da meta.

Federico Ezquerra, durante la ascensión al Tormalet en el
  Tour de Francia 1934.

Tras estes resultados o seu pai xa lle viu como un futuro valor a ter en conta no mundo da bicicleta e empeza a abrandarse e facerse á idea da vocación do seu fillo

En 1927 milita como neófito na Deportiva de Miravalles. Nunha visita que fixo a casa duns parentes en Ustaritz (Francia), ao seu regreso a Sodupe veu cunha magnifica bicicleta Rochelle, o que fixo que os seus amigos no pobo alcumáronlle como a bicicleta Rochelle.

Con ela ía traballar a Zaramillo dúas veces ao día cubrindo 24 quilómetros, o que lle serviu como adestramento e posta a punto para as carreiras.

Con 18 anos, a súa ambición é inmensa, pero a competencia moi dura coas figuras do momento: Gutierrez, Barruetabeña, Cepeda, Sarduy, Dermit e Jesús García.

Queda cuarto no Circuíto de Getxo e no Campionato de Biscaia.

Aos 19 anos enrólase no equipo do Athletic Club de Bilbao, quedando primeiro na proba de neófitos en Sestao e na modalidade de parellas.

A gran proba para a súa carreira deportiva foi en Legazpia competindo con homes como Ricardo Montero e Cañardo, quedou terceiro tras un desfalecemento a consecuencia dunha alimentación inadecuada, pero aprendeu a lección para as próximas carreiras.

Ao día seguinte en Azpeitia tivo un completo desquite sobre os mesmos corredores, escapouse subindo Bidania para chegar só á meta. Nesa carreira matouse o corredor logroñés “Fanfa” José García, unha promesa do ciclismo rioxano.

No ano 1929 corre coa Sociedade Ciclista Bilbaina e queda segundo no primeiro Circuíto de Sodupe entre outras tantas carreiras ciclistas.

Xa como profesional, foi o segundo ciclista español en gañar unha etapa do Tour de Francia e un dos grandes da época en España. Bo ciclista e magnifico escalador á altura dos mellores da historia, que obtivo numerosos triunfos en probas pequenas, pero tamén nalgunhas competicións de gran prestixio, que lle deron bastante renome, sendo considerado como o primeiro gran ciclista vasco da historia.

Tras gañar as súas primeiras carreiras locais comezou a destacar en 1930 cando se proclamou Campión de Guipúscoa. Ao longo da súa carreira destacaron as súas actuacións na Volta a Levante (actual Volta á Comunidade Valenciana), que gañou en dúas ocasións e a Volta a Cataluña que gañou en 1942, xa case ao final da súa carreira. En ambas as probas alzouse con varios triunfos de etapa. En 1940 tamén se proclamou Campión de España en Ruta.

No Tour de Francia participou en varias ocasións, debutando en 1934 cunha boa actuación. Protagonizou unha memorable etapa de montaña na que estivo escapado, chegando a coroar o mítico porto de Galibier en solitario, con todo foi alcanzado polo francés Rene Vietto que finalmente se fixo coa etapa. Grazas á súa actuación, obtén grandes eloxios da prensa francesa. Ese ano logrou finalizar a carreira quedando en 19º lugar da clasificación xeral final. Tras abandonar na edición de 1935, a súa mellor actuación chegou ao ano seguinte, na que gañou a etapa Niza-Cannes que casualmente se disputou o 18 de xullo de 1936, o mesmo día que estalaba a Guerra Civil Española. Naquela edición terminaría en 17ª posición da clasificación xeral final, tamén lograría a xesta de ser o primeiro en coroar o Galibier e o terceiro na clasificación da montaña. Ao acabar o Tour el e Julián Berrendero decidiron non volver a España, instalando a súa residencia en Pau.

En 1937 correría o seu último Tour, abandonando antes de finalizar.

Na Volta a España a súa palmarés limítase a unha vitoria de etapa na edición de 1941, que non chegou a finalizar

Profesional de 1931 a 1942, durante os cales obtivo 87 vitorias.

En 1962, a Federación Española de Ciclismo outórgalle a medalla ao Mérito Deportivo.

En maio de 1969, A Sociedade Ciclista Bilbaina homenaxéalle na Festa do Pedal con festexos e unha carreira ciclista. Na comida homenaxe despois da disputa da carreira, Juan Larrínaga, o popular “Andracas” imponlle unha medalla custeada por todos os socios. Tamén lle fan unha homenaxe xunto co seu amigo e compañeiro, Jesús Dermit.

Federico Ezquerra tivo durante moitos anos unha tenda de bicicletas, motos e velo motores en cálea Alameda Recalde 46 en Sodupe.

TRIUNFOS: 1931, vencedor da Volta a Levante, máis tres etapas, do G.P. de Legazpia, do G.P. de Bilbao, do Circuíto de Sodupe, do Circuíto de Luarca e do G.P. de Valladolid.

1932, vencedor do G. P. de Biscaia, da Volta a Burgos, do Circuíto de Sodupe, da Volta a Áraba e do Circuíto do Montseny.

1933, vencedor de G. P. de Biscaia, da Subida a Santo Domingo, da Gran Proba Eibarresa, da Gran Proba de Mondragon, da Volta a Pontevedra, máis unha etapa, de dúas etapas da Volta a Galicia e dunha etapa da Volta a Levante.

1934, vencedor da Volta a Galicia, do G.P. de Bilbao, da Volta ao Val de Léniz, dunha etapa da Volta a Castela e do G. P. de Torrelavega.

1935, vencedor do Circuíto de Güecho, do G. P. de Biscaia, do Trofeo Fallas, de dúas etapas do G.P. República, do G.P. de Bilbao, do G.P. Alonsotegi, do G.P. Aracena e dunha etapa da Volta a Cataluña.

1936, vencedor dunha etapa do Tour de Francia, do G.P. Lazkao, da Proba Loinaz, dunha etapa da Volta a Madrid e de dúas etapas da Volta a Cataluña.

1938, vencedor do G. P. de Villafranca de Ordicia, do G. P. de Bilbao, do G.P. San Juan e dunha etapa da Bilbao-San Sebastián-Bilbao.

1939, vencedor da Volta a Áraba, do Cinturon de Bilbao, dunha etapa do Circuíto do Norte e dunha etapa da Volta a Aragón.

1940, vencedor do Campionato de España de fondo na estrada, do Campionato Vasco-Navarro, da Volta a Levante, máis tres etapas, do G. P. de Bilbao, do G. P. de Villafranca de Ordicia, do G. P. de Pascua e do Circuíto de Valencia.

1941, vencedor dunha etapa da Volta a España e dunha etapa da Volta a Mallorca.

1942, vencedor da Volta a Cataluña, do G. P. de Bilbao, dunha etapa do Circuíto Castela León-Asturias e do Circuíto de Güecho.

Nunca participou no Xiro de Italia.

TOUR DE FRANCIA: 1934 (19º), en 1935 retírase, 1936 (17º, máis unha etapa),  e en 1937 abandona.

VOLTA A ESPAÑA: 1941, antes de retirarse gaña unha etapa.

Outros resultados dignos de mención: 1934, terceiro na clasificación xeral final da Volta a Castela-León. 1935, cuarto na clasificación xeral final, máis o Premio da Montaña na Volta ao País Vasco e segundo na Volta a Cataluña. 1940, terceiro no Campionato de España de Montaña. 1941, segundo no Campionato de España de Montaña.

Ao longo da súa carreira como ciclista defendeu as cores de varios clubs ciclistas: Athletic Club, GAC, Soriano, Sociedade Ciclista Bilbaína, Orbea, RCD Español e UD Sants.